उदा.

• गाय दूध देते.
• आम्ही परमेश्र्वराची प्रार्थना करतो.
• मुलांनी खरे बोलावे.
• आमच्या संघाचे ढाल जिंकली.

धातु :

क्रियापदातील प्रत्यय रहित मूळ शब्दाला ‘धातु’ असे म्हणतात.

उदा. दे, कर, बोल, जिंग, ये, जा, उठ, बस, खा, पी, इत्यादी.

धातुसाधीते/ कृदंते :

• धातुला विविध प्रत्यय लागून क्रिया अपुरी दाखविणार्‍या शब्दांना ‘धातुसाधीत’ किंवा ‘कृंदते’ असे म्हणतात.
• धातुसाधीते वाक्याच्या शेवटी कधीच येत नाही ते वाक्याच्या सुरूवातीला किंवा वाक्याच्या मध्ये येतात.
• धातुसाधीते नाम, विशेषण किंवा क्रियाविशेषणाचे काम करतात.
• फक्त संयुक्त क्रियापदातच धातुसाधीते क्रियापदाचे काम करते.

उदा.    

• क्रियापदे- केले, करतो, बसला, लिहितो, खातो.
• धातुसाधिते- करून, बसता, लिहून, खतांना, खाणारी, लिहितांना, बोलतांना.

• धावणे आरोग्यासाठी चांगले असते. (धावणे-धातुसाधीत, असते-क्रियापद)
• त्यांच्या घरात खाणारी माणसे पुष्कळ आहेत. (खाणारी-विशेषण, खाणारी-धातुसाधीत, आहेत-क्रियापद)
• जहाज समुद्रात बुडतांना मी पाहिले. (बुडतांना- क्रियाविशेषण, बुडतांना-धातुसाधीते, पाहिले–क्रियापद)
• त्याचे हसणे लांबूनच एकू आले. (हसणे – नाम, हसणे-धातुसाधीत, आले–क्रियापद)

क्रियापदांचे प्रकार :

क्रियापदाचे मुख्य 2 प्रकार पडतात.

• सकर्मक क्रियापद
• अकर्मक क्रियापद

1. सकर्मक क्रियापद –

उदा.  

• गाय दूध देते.
• पक्षी मासा पकडतो.
• गवळी धार काढतो.
• राम आंबा खातो.
• अनुराग निबंध लिहितो.
• आरोही लाडू खाते.

2. अकर्मक क्रियापद –

उदा.    

• मी रस्त्यात पडलो.
• तो बसला.
• आज भाऊबीज आहे.
• तो दररोज शाळेत जातो.

क्रियापदांचे इतर प्रकार :

व्दिकर्मक क्रियापदे –

उदा.

• आजीने नातीला गोष्ट सांगितली. (आजी – कर्ता, नातीने – अप्रत्यक्ष कर्म, गोष्ट- प्रत्यक्ष कर्म, सांगितले- व्दिकर्मक क्रियापद)
• गुरुजी विधार्थ्यांना व्याकरण शिकवितात.
• मुलीने भिकार्यायला पैसा दिला.

उभयविध क्रियापदे –

उदा.

• त्याने घराचे दार उघडले. (सकर्मक क्रियापद)
• त्यांच्या घराचे दार उघडले. (अकर्मक क्रियापद)
• रामाने धनुष्य मोडले. (सकर्मक क्रियापद)
• ते लाकडी धनुष्य मोडले. (अकर्मक क्रियापद)

अपूर्ण विधान क्रियापद –

उदा.

• राम झाला.
• राम राजा झाला. (राजा–विधानपूरक)
• मुलगा आहे.
• मुलगा हुशार आहे. (हुशार-विधानपूरक)

संयुक्त क्रियापद –

उदा. 

• क्रिडांगणावर मुले खेळू लागली. (खेळू=धातुसाधीत, लागली=सहाय्यक क्रियापद)
• बाळ एवढा लाडू खाऊन टाक (खाऊन=धातुसाधीत, टाक=सहाय्यक क्रियापद)

सहाय्यक क्रियापद –

उदा.    

• क्रीडांगणावर मुले खेळू लागली.
• बाळ एवढा लाडू खाऊन टाक.

सिद्ध क्रियापद –

उदा.

• तो दररोज शाळेत जातो.
• ती खूप अभ्यास करते.
• सूर्य पूर्वेस उगवतो.
• आम्ही सकाळी लवकर उठतो.

साधीत क्रियापद –

उदा.

• हात-हाताळ-हाताळणे/ते/तात.
• स्थिर-स्थिराव-स्थिरावतो/ला/वेल.
• पुढे-पुढार-पुढारले/पुढारतात.
• आण-आणव-आणवली
• पाणी-पाणाव-पाणावले.

उदा.    

• माझ्या कपटातील पुस्तके तो नेहमी हाताळतो.
• तो शिक्षकांच्या व्यवसायात स्थिरावला.
• आईच्या आठवणीने तिचे डोळे पाणावले.
• आम्ही ही पुस्तके मुंबईहून आणवली.
• खेड्यातील माणसे आता बरीच पुढारली.

प्रायोजक क्रियापदे –

उदा. 

• आई मुलांना हसविते.
• तो मुलांना रडवितो.
• त्याने त्याच्या मित्राला तुरुंगातून सोडविले.
• तो मुलांना खेळवितो.
• आई बाळाला निजविते.
• तो गुरे चारतो.

शक्य क्रियापद –

उदा. 

• मला आता काम करवते.
• त्या आजारी माणसाला आता थोडे बसवते.
• मला दररोज 20 कि.मी. चालविते.
• बाईंना वह्या वर्गात आणवत नाही.

अनियमित/गौण क्रियापद –

उदा. 

• मुलांनी सतत खेळू नये.
• सुज्ञास अधिक सांगणे न लगे.
• या दरवाजाने जाऊ नको.
• परमेश्र्वर सर्वत्र आहे.
• मला कॉफी पाहिजे.
• असे वागणे बारे नव्हे.
• आई घरी नाही.

भावकर्तुक क्रियापदे –

उदा. 

• मी घरी पोहचण्यापूर्वीच सांजावले.
• पित्त झाल्यामुळे तिला आज मळमळते.
• पुण्यात जातांना कात्रज जवळ उजाडले.
• आज दिवसभर सारखे गडगडते.