विशेषण व त्याचे प्रकार
नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणार्या शब्दास विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- चांगली मुले
- काळा कुत्रा
- पाच टोप्या
विशेषण – चांगली, काळा, पाच
विशेष्य – पिशवी, कुत्रा, टोप्या
विशेषणाचे प्रकार :
- गुणवाचक विशेषण
- संख्यावाचक विशेषण
- सार्वनामिक विशेषण
1. गुणवाचक विशेषण :
नामाचा कोणत्याही प्रकारचा गुण किंवा विशेष माहिती दाखविणाऱ्या विशेषणाला “गुणवाचक विशेषण” असे म्हणतात.
उदा.
- हिरवे रान
- शुभ्र ससा
- निळे आकाश
2. संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात.
संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत.
- गणना वाचक संख्या विशेषण
- क्रम वाचक संख्या विशेषण
- आवृत्ती वाचक संख्या विशेषण
- पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण
- अनिश्चित संख्या विशेषण
1. गणना वाचक संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात
उदा.
- दहा मुले
- तेरा भाषा
- एक तास
- पन्नास रुपये
गणना वाचक संख्या विशेषणाचे तीन प्रकार पडतात
1. पूर्णाक वाचक – पाच, सहा, अठरा, बारा.
2. अपूर्णाक वाचक – पावशेर, अर्धा, सव्वा, दीड.
3. साकल्य वाचक – पाचही मैत्रिणी, दोन भाऊ.
2. क्रमवाचक संख्या विशेषण :
वाक्यामधील जे विशेषण वस्तूचा क्रम दर्शविते त्या विशेषणाला क्रमवाचक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- पहिल दुकान
- सातवा बंगला
- पाचवे वर्ष
3. आवृत्ती वाचक संख्या विशेषण :
वाक्यामधील जे विशेषण संख्येची किती वेळा आवृत्ती झाली ते दर्शविते त्यास आवृत्तिवाचक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- तिप्पट मुले
- दुप्पट रस्ता
- दुहेरी रंग
4. पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण :
जी विशेषणे पृथ्वकत्व म्हणजे वेगळा बोध करून देतात त्यांना पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- मुलींनी पाच-पाच चा गट करा
- प्रत्येकाने चार-चार प्रश्न सोडवा
5. अनिश्चित संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणाव्दारे नामाची निश्चित संख्या व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- काही मुले
- थोडी जागा
- भरपूर पाणी
3. सार्वनामिक विशेषण :
सर्वनामांपासून बनलेल्या विशेषणांना सार्वनामिक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
- हे झाड
- ती मुलगी
- तो पक्षी
मी, तू, तो, हा, जो, कोण, काय ही सर्वनामे अशावेळी नेहमीच मूळ स्वरुपात न येता सर्वनामास विभक्तीची प्रत्यय लागून त्यांच्या रूपात पुढील प्रमाणे बदल होतो.
- मी – माझा, माझी,
- तू – तुझा, तो-त्याचा
- आम्ही – आमचा, तुम्ही-तुमचा, ती-तिचा
- हा – असा, असला, इतका, एवढा, अमका
- तो – तसा, तसला, तितका, तेवढा, तमका
- जो – जसा, जसला, जितका, जेवढा
- कोण – कोणता, केवढा